وبلاگ تخصصی جامعه شناسی در ایران

شنبه بیست و چهارم فروردین ۱۳۹۸ ساعت 9:54 توسط دکتر کرامت اله راسخ |  23/1/98اگوست کنت به تعبیری بنیان‌گذار جامعه‌شناسی دو نوع جامعه یا جامعه‌شناسی را از یکدیگر متمایز می‌کند: ایستا و پویا. شاید بتوان از این تمایز مفهومی او برای توضیح وضعیت در کشورهای خاورمیانه استفاده کرد. البته منظور او این نبود و از این مفاهیم بیشتر تمایزی روش‌شناختی را در نظر داشت. دو مفهوم «ایستا» و «پویا» ممکن است، در خدمت تحلیل مناسبات اجتماعی و شخصیت افرادی قرار گیرد که به قول پیر بوردیو در «میدان اجتماعی» خاورمیانه با «عادت‌واره های» خاص پرورش پیدا می‌کنند. مناسبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در این جوامع کُند و ایستا است. این جوامع برای مدت طولانی درگیر مسائلی می‌مانند که قادر به حل آن نیستند. برای نمونه می‌توان از مسئله فلسطینی‌ها در نزاع اعراب اسرائیل، طالبان در افغانستان، انقلاب مشروطیت، گروگان‌گیری، جنگ ایران و عراق، مسئله هسته‌ای و غیره در ایران و مسائل مشابه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه سخن گفت. آثار این «ایستایی» را می‌توان در شخصیت افرادی که در بستر این «میدان اجتماعی» با «عادت‌واره»های خاص پرورش پیدا می‌کنند، به‌وضوح دید. انسانی به دانشگاه می‌رود اتفاقی کمونیست، توده‌ای، ملّی گرا، حزب‌اللهی، اصلاح‌طلب و غیره می‌شود و تا آخر عمر به‌رغم تغییر جایگاه و پایگاه اجتماعی‌اش همان باورها یا به قول رابرت پارک جامعه‌شناسی برجسته آمریکایی «ذهنیت‌های از پیش‌ساخته شده» را تکرار می‌کند. ای‌کاش تکرار می‌کرد، این باورها را به شکل لجبازی تا ابتدایی‌ترین سطح ممکن تقلیل می‌دهد و راه را از این طریق بر هرگونه دگر شدن و دگرا, ...ادامه مطلب

یکشنبه بیست و پنجم فروردین ۱۳۹۸ ساعت 13:39 توسط دکتر کرامت اله راسخ |  روحانیون به چند دلیل در آغاز حکومت صفوی از جایگاه خاص برخوردار شدند. بخش قابل‌ملاحظه‌ای از مردم ایران به‌زور شمشیر قزلباشان شیعه می‌شدند، لیکن افرادی که بتوانند این مذهب جدید را تفسیر و برای ذائقه مردم قابل‌هضم کنند، کافی نبود. استفاده از زور پذیرش مذهب جدید را برای بسیاری از مردم دشوار کرده بود. هزاران نفر در تبریز، اصفهان، شیراز و بسیاری از شهرهایی که مراکز علمی مذاهب سنی به‌حساب می‌آمدند، قتل‌عام شدند. مقاومت شیخ اسحاق کازرونی معروف به شیخ اسحاق «گبر کش» که قبلاً بخش فراوانی از زرتشتیان شمال فارس را قتل و عام کرده بود و عنوان گبر کش گرفته بود در مقابل شاه اسماعیل سبب شد تا نزدیک چهار هزار نفر از مردم کازرون به قتل برسند. این اعمال توجیه مذهب جدید را دشوار کرده بود. شاه اسماعیل به همین دلیل نیاز مبرم به کسانی داشت که اعمال او را توجیه مذهبی کنند. این‌گونه افراد در ایران کم بودند، بنابراین در آغاز تعداد محدود و سپس شماری قابل‌ملاحظه از علمای شیعه‌مذهب از جبل عامل در لبنان، عراق و بحرین به ایران دعوت شدند. روحانیون از همان آغاز به دو گروه تقسیم شدند، کسانی مانند محقق کرکی در خدمت سلطان بودند و کسانی مانند ابراهیم بن سلیمان قطیفی که تلاش داشتند، فاصله خود را با دستگاه حکومت حفظ کنند. روحانیون وابسته به دستگاه حکومتی در آغاز دست بالا را داشتند و ضمن حفظ استقلال در خدمت نظام سیاسی در آمدند. روحانیون اخبار گرا در قرن اول حکومت صفوی تفوق داشتند و هر چیزی را به امامان شیعه از طریق اختراع روایات نسبت می‌دادند. الب, ...ادامه مطلب